Klimaat, ecologie en het gevaar van extreemrechts
“The liberty of a democracy is not safe if the people tolerate the growth of private power to a point where it becomes stronger than their democratic state itself. That, in its essence, is Fascism”. Franklin D. Roosevelt
“Remember, it didn’t start with gas chambers. It started with politicians dividing ‘us versus them’. It started with intolerance and hate speech and when people stopped caring, became desensitised, mindlessly obedient and turned a blind eye.” Eva Decle, 2016
Extreemrechts heeft een rampzalige invloed op het klimaatbeleid en op de publieke steun ervoor
Media besteden weinig aandacht aan de klimaatrampen die zich al maanden afspelen in grote delen van de wereld. Miljoenen mensen worden door overstromingen, orkanen … uit hun huizen verdreven. Hitte, droogte, koude , overvloedige neerslag maakt landbouw onmogelijk en bedreigt de voedselbevoorrading van miljarden mensen. Ook in ons land waarschuwde een conservenfabriek dat er onvoldoende geoogst werd. Maar noch in de verkiezingscampagne, noch in de formatiegesprekken is klimaat een onderwerp. Oproepen van milieu- en klimaatverenigingen om alsnog klimaatmaatregelen in de regeerakkoorden op te nemen, stoten steevast op replieken als: jullie zijn niet verkozen, je hebt dus geen recht op inspraak, hou dus je mond over het klimaat.
Democratie betekent evenredige vertegenwoordiging. Minder stemmen betekent zeker nooit dat je geen stem hebt. Ministers, volksvertegenwoordigers moeten de belangen van alle inwoners behartigen. Van de huidige stemgerechtigden, van de nog-niet-stemgerechtigden maar ook van de toekomstige generaties. Het gaat dan over gezonde lucht, zuiver water, biodiverse natuur, gezonde bodems maar ook over solidariteit met zieken, andersvaliden, ouderen, mensen die onleefbaar geworden gebieden ontvluchten, …
Als het echter van extreemrechts afhangt, worden klimaatprogramma’s stopgezet, wordt de consumptie aangezwengeld, fossiel energieverbruik opgedreven, subsidies voor groene energie afgebouwd, vergunningsvoorwaarden versoepeld, … Zo wordt het milieu verder vervuild, de biodiversiteit veronachtzaamd, de klimaatopwarming versneld en zal het huidige (mondiale) beleid waarschijnlijk resulteren in een opwarming van ruim 2,5 graden Celsius tegen 2100. Daardoor worden aan de andere kant van wereld steeds meer mensen uit hun huizen verdreven. Al kwamen de gevolgen ook al heel dichtbij: denk maar aan de klimaatramp in Wallonië in 2021 of de Westhoek in 2023-2024.
In de rijke wereld hebben we nog steeds keuzes: we kunnen de schade die wordt veroorzaakt door de ineenstorting van het milieu, aanzienlijk beperken. Maar deze keuzes worden doelbewust en systematisch stopgezet. Ondernemers, miljardairs, commerciële ondernemingen en extreemrechtse partijen beschouwen zelfs de meest onschuldige
pogingen om onze impact te verminderen als een samenzwering om onze vrijheden te beperken. Alles staat ter discussie: autoluwe buurten, 15 minutensteden, warmtepompen, biogas, uitbreiding openbaar vervoer, . .. Elk voorstel veroorzaakt een storm van verontwaardiging van influencers die waarschuwen: ‘Ze komen voor je…’ of ‘terug naar het stenen tijdperk’. Het wordt steeds moeilijker om cruciale kwesties zoals SUV’s, vleeseten en luchtvaart … rustig en rationeel te bespreken.
Extreemrechts/VB legt zich toe op populisme, zaait angst, twijfel, spuit gif, leugens… Ze spelen in op de angst van mensen die moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen en wijzen andere bevolkingsgroepen aan als de oorzaak van deze problemen. Verdeel en heers is een eeuwenoude methode om de macht te kunnen grijpen of te behouden.
Extreem rechts maakt graag gebruik van het ongenoegen van burgers, ook tegenover machtigen, zeker in deze zowel politiek als klimatologisch turbulente tijden. Bij velen groeit dagelijks de angst dat de wereld die we kennen zal verdwijnen. Daarop zijn verschillende reacties mogelijk. Extreem rechts speelt erop in door de verschillen tussen bevolkingsgroepen uit te vergroten, door ‘alternatieve feiten’ te vertellen en twijfel te zaaien oa. over het klimaat. En bvb.ook door streng op te treden tegen wie een andere visie verkondigd.
Extreem rechtse partijen hebben de mond vol van de belangen van de gewone mens, maar ze spelen in feite sterk in kaart van grote economische belangen.
Migratie als zondebok
De tegenovergestelde standpunten over de vluchtelingencrisis en de klimaatcrisis vormen een centrale paradox binnen het extreemrechtse discours. Extreemrechts betoogt dat we overspoeld worden door vluchtelingen, en bouwt hele campagnes rond het strijdpunt ‘minder vluchtelingen’.
Een doeltreffende manier om ervoor te zorgen dat in de toekomst minder mensen hun land van herkomst moeten ontvluchten, is inzetten op klimaatmaatregelen en op internationale herverdeling. Extreemrechts blaast de vluchtelingencrisis op, maar ontkent de klimaatcrisis en de link tussen beide. Dit is niet in de laatste plaats omdat de anti-vluchtelingenretoriek van extreemrechts hun kracht geeft.
Vluchtelingen vormen een zondebok voor de economische ongelijkheid en armoede die zoveel Belgen plaagt, en leiden af van de echte oorzaak: neoliberaal beleid dat enkel de allerrijksten ten goede komt.
Toch is er ook begrip voor een deel van de kiezers van extreemrechts:
We verwerpen de klimaatontkenningen van extreemrechtse leiders, maar we hebben begrip voor de zorgen van hun kiezers. Het Vlaams Belang is de grootste partij in drie Vlaamse provincies en noemt onze zorg voor onze kleinkinderen “klimaathysterie”. Hoe moeten we daarmee omgaan? Dominique Willaert ging luisteren en praten met Vlaams Belangkiezers in
Ninove, waar de extreemrechtse partij zeer sterk staat. Hij schreef er een boek over: ‘Niet alles maar veel begint bij luisteren – Een verslag uit de Denderstreek’.
We citeren Dominique (interview met De Tijd, 16 september 2023) “In mijn boek luister ik naar mensen die voor het Vlaams Belang stemmen en ga ik op zoek naar hun motieven en emoties. Ik word ongelukkig als ze worden weggezet als nazi’s en fascisten. In maatschappelijke discussies articuleren we vaak verschillen, maar als je in dialoog gaat, zie je dat mensen van kleur, migranten en Belang-kiezers veel meer delen dan ze vermoeden. In mijn laatste hoofdstuk breng ik hen samen: dat zijn revelerende gesprekken. Mensen maken constant vooronderstellingen. Belang-kiezers gaan er vaak van uit dat mensen met een migratieachtergrond voorrang krijgen op alles. Mensen van kleur denken vaak dat alle Vlamingen racisten zijn. Anderen denken dat alle rijken slecht zijn. Dat binaire denken wil ik doorbreken. Er zijn ook rijken die oproepen om meer belastingen te betalen, en armen die door en door hebzuchtig en egocentrisch zijn.”
Het gegeven dat dialoog in staat is om polarisatie en populisme te overstijgen, motiveert ons nog meer om op straat te komen, én om het gesprek te blijven aangaan.
Referenties:
De opinie van Het Groot Verzet
OPINIE: EEN RECHTVAARDIG KLIMAATBELEID ONTNEEMT EXTREEMRECHTS DE BRANDSTOF – Masereelfonds
Andere referenties
‘Ecofascisme’: extreemrechts, groen en lenig – OneWorld
Column Georges Monbiot: